Dünyada Tüketici hakları
Tüketici Hakları
Tüketici Nedir?

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra gelişen sosyal güvenlik haklarının bir yansıması olarak 1962′de ABD’de tüketici hakları kabul edildi. Günümüzde tüketici hakları 8 temelde tanımlanıyor. Bu Haklar şöyle saptandı;
1-Temel ihtiyaçların karşılanma hakkı
2-Güven duyma
3-Bilgi edinme
4-Seçebilme
5-Temsil edilme
6-Tazmin edilme
7-Eğitilme
8-Çevresel tehlikelerden korunma

Tüketici ve tüketici haklarının ekonomideki tanımları ise şöyle:

Tüketici
Bir mal ve/veya hizmeti özel amaçlarla satın alarak nihai olarak kullanan veya tüketen kişilerdir.
Tüketicinin korunması
Tüketicilerin aldığı mal ve/veya hizmetlerin tüketimi sırasında karşılaştıkları sorunların giderilmesidir.

Türkiye’de
Ekonomistlere göre; ne yazık ki Türkiye’de tüketici yasalarının yanısıra tüketicilerin kendi haklarını koruma bilinci gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında oldukca yetersizdir. Türkiye’de yıllardır süren yüksek enflasyon, tüketicinin satın alma gücü ve tüketim malı değerini sürekli değiştirdiğinden yoğun olarak tüketici sorunları yaşanmasına neden oldu.

23 Şubat 1995 tarihinde TBMM’de kabul edilen 4077 sayılı “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” ile tüketici hakları yasal güvenceye alındı. Yasa, ekonominin gereklerine ve kamu yararına uygun olarak tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ilgili, ekonomik çıkarlarını koruyucu, zararlarını tazmin edici, aydınlatıcı ve eğitici önlemler almaya çevresel tehlikelerden korumaya yönelik girişimleri düzenledi. Yasanın tüketicilere sağladığı bazı haklar şöyle:

Ayıplı Mal
Tüketicinin satın aldığı mal hatalı çıkarsa; tüketici ayıplı malın15 gün içinde değiştirilmesi, paranın geri verilmesi, ücretsiz tamir edilmesi ya da ayıbın neden olduğu değer kaybının malın bedelinden indirilmesini satıcıdan isteyebilir. Eğer tüketici “gizli ayıbı” geç fark ederse, satıcıya başvuru süresi, 2 yıla çıkabilir. Ancak, ayıplı olduğu bilinerek satın alınan mallar için yukarıdaki kurallar geçersizdir.

Taksitli ve Ön Ödemeli Satışlar
Taksitli satışlarda tüketici borçlandığı toplam miktarı önceden ödeme hakkına sahiptir. Tüketici aynı zamanda bir taksit miktarından az olmamak koşuluyla bir veya birden fazla taksit ödemesinde bulunabilir. Her iki durumda da satıcı ödenen miktara göre gerekli faiz indirimini yapmakla yükümlüdür.

Kapıdan Yapılan Satışlar
Satıcının evinize ya da işyerinize gelerek yaptığı (1998′de bedeli 6 milyon lirayı aşan) satışlar kapıdan satış olarak adlandırılır. Bu tür satışlarda tüketici bir haftalık tecrübe ve muayene süresi sonunda malı kabul veya hiçbir gerekçe göstermeden reddetme hakkına sahiptir. Satıcı, tüketiciye “cayma bildirim belgesi”ni vermek zorundadır. Tüketici, bir hafta içinde ürünü “cayma” belgesiyle birlikte elden götürerek, iadeli taahhütlü posta ya da noter aracılığıyla iade ya da ihbar edebilir. Bu durumda satıcı yasa gereği tüketicinin ödediği bedeli ve belgeleri 10 gün içinde iade etmekle 20 gün içinde de mali geri almakla yükümlüdür.

Tüketici Kredisindeki Haklar
Tüketicilerin banka veya benzeri finans kurumlarına bir mal ve ya hizmeti satın almak amacıyla tüketici kredisi almak için başvurmaları ile tüketiciler arasında yazılı bir sözleşmenin yapılması ve bu sözleşmenin bir kopyasının tüketiciye verilmesi zorunludur. Taraflar arasında yapılan sözleşmede öngörülen kredi şartları, sözleşme süresi içersinde tüketici aleyhine değiştirilemez. Tüketici borçlandığı miktarın bir bölümünü önceden ödeyebilir ve bu durumda banka ya da finans kuruluşları ödenen miktara göre gerekli faiz ve komisyon indirimi yapmakla yükümlüdür.

Etiket
Tüketicilere sunulan mal ve hizmetlerin ambalajları üzerine ve kapıya asılan tarifelerde; “üretim yeri, cinsi, satış fiyatı, net ağırlığı” gibi bilgiler yazılmak zorundadır. Etiket ve tarifesi olmayan satıcıların uyarılması, uymayanların belediye ya da ilgili kurumlara şikayet edilmesi tüketicinin görevidir.

Garanti Belgesi
Sanayi malı üreten ya da ithal eden firmalar, ürünleri için en az bir yıl garanti vermek zorundadır. Garanti, ürünün tüm parçalarını kapsamak zorundadır. Satıcılar da, üreticilerin düzenlediği bu garanti belgesini tüketicilerine vermek zorundadır. Bu süre içinde cihazın onarımı ücretsiz yapılır. Üretici ya da servis, garanti kapsamındaki cihaz için herhangi bir ad altında para talep edemez.

• Yetkili servis, tamir için bırakılan cihazı en fazla 30 gün içinde onarmak zorundadır. 30 gün sınırı aşıldığı taktirde, ürünü yenisiyle değiştirilmesini talep edilebilir. Ayrıca, cihaz tamirdeyken geçen zaman da garanti süresine eklenir.

• Garanti kapsamındaki bir cihaz, aynı arızayı iki kez ya da farklı arızaları dört kez peş peşe tekrarlarsa, üretici firma o ürünü ücretsiz değiştirmek zorundadır.

• Tüketici haklarını kaybetmek istemiyorsa, sanayi ürünlerinin onarımını mutlaka yetkili servislere yaptırmalıdır. Yetkili servislere yaptırılan her işlemin mutlaka belgesini alınmalıdır.
aranti kapsamındaki bir ürün için nakliye, montaj, servis, bakım ve arıza için tüketici hiçbir bedel ödememelidir.